Co warto zobaczyć w Stambule? To największe miasto w Turcji i jednocześnie jedno z największych miast świata położone na dwóch kontynentach oddzielonych cieśniną Bosfor, która łączy Morze Marmara z Morzem Czarnym. Dawniej jako Bizancjum i Konstantynopol na przestrzeni wieków był kolejno stolicą imperium rzymskiego, bizantyjskiego i osmańskiego. Z tamtych okresów zachowało się wiele zabytków: pałace, zamki i inne obiekty, które koniecznie trzeba zobaczyć, odwiedzając to miasto.
Międzynarodowy port lotniczy Istambul Havalimani położony jest około 40 km od centrum miasta. Można tam dojechać autobusami firmy Havaist i Iett oraz metrem. My wybraliśmy metro. Lotnisko jest bardzo dobrze oznaczone i nie było problemu z dojściem do stacji. Najpierw jednak musieliśmy wymienić euro na tureckie liry.
Okazało się, że nie możemy wymienić pieniędzy w kantorze, posiadając tylko dowód osobisty. Próbowaliśmy z dwóch kantorach i spotkaliśmy się z odmową, ponieważ nie mieliśmy paszportu. Dowody osobiste nie były akceptowane. Dopiero tuż przy wyjściu z lotniska po lewej stronie znajdują się oddziały banków, w których bez problemu można było wymienić pieniądze nawet po korzystniejszym kursie.
Komunikacja miejska i bilety
Po wymianie waluty musieliśmy kupić bilety na komunikację miejską. W pobliżu bramek, które prowadzą do metra, znajdują się biletomaty żółte i niebieskie. Najpierw musieliśmy kupić Istambulcard, a następnie ją doładować. Lewymi przyciskami wybraliśmy odpowiedni język. Potem kartę i wsunęliśmy pieniądze do podajnika. Chwilkę to trwało, po czym biletomat wydał kartę. Następnie kartę przyłożyliśmy z prawej stronie do przezroczystego miejsca i nacisnęliśmy znajdujący się na wyświetlaczu na górze po prawej stronie przycisk ONY, aby doładować pozostałą kwotę na kartę.
W przypadku, gdy mamy już Istambulcard i chcemy ją tylko doładować, wystarczy umieścić kartę przy bezbarwnym okienku po prawej stronie i wsunąć pieniądze do podajnika. Tak też można sprawdzić stan środków na karcie. Przechodząc przez bramki, skanujemy kartę przykładając ją w odpowiednie wyznaczone miejsce. Bardzo często przy bramkach i biletomatach znajdują się pracownicy, którzy w razie problemu pomogą.
Z Istambulcard może korzystać do pięciu osób. W tej sytuacji każda osoba przechodząca przez bramki musi ją zeskanować, aby zwolnić blokadę i przejść dalej. Istambulkard płaci się każdorazowo za przejazd. Niestety nie ma tu biletów dobowych czy kilkudniowych. Dojeżdżając do centrum w okolicę Hagia Sofia, musieliśmy przesiąść się dwa razy. Z lotniska metrem M11 do Kağithane. Na Kağithane do M7 w kierunku Yildiz i wysiąść na Mecidiyeköy oraz przesiąść się na M2 w kierunku Yenikapi.
Co warto zobaczyć w Stambule? – Hipodrom
Swoją przygodę z odkrywaniem Stambułu zaczęliśmy od dawnego hipodromu, który prawdopodobnie datowany jest na IV w. Kiedy Konstantyn Wielki przeniósł stolicę cesarstwa rzymskiego do Konstantynopola, rozbudował również obiekt, w którym urządzano wyścigi rydwanów. Początkowo długi na 480 m i szeroki na 117 m hipodrom mógł pomieścić do 100 tysięcy widzów.
Obecnie na placu znajduje się obelisk faraona Totmesa III, który pierwotnie wznosił się przed świątynią w Karnaku w XV w p.n.e., a sprowadził go w 330 r. cesarz Teodozjusz I. Ustawiono go na marmurowym cokole przedstawiającym wizerunek cesarza. Oprócz tego na środku hipodromu znajduje się Wężowa Kolumna pochodząca prawdopodobnie ze świątyni Apolla w Delfach.
Trzy żmije z brązu spiralnie splecione, z tym że jedna głowa węża zaginęła, a dwie pozostałe są w Muzeum Archeologicznym w Stambule i British Muzeum w Londynie. Natomiast na północnym krańcu placu znajduje się obelisk Konstantyna prawdopodobnie z IV w., a na południowym fontanna Wilhelma II ostatniego króla Prus jako dar dla dynastii Osmanów.
Co warto zobaczyć w Stambule? – Hagia Sophia
Obok wznoszą się dwa meczety Hagia Sophia i Meczet Sułtana Ahmeda. Hagia Sophia to dawny kościół bizantyjski zbudowany w VI w. Od połowy XV w. używany jako meczet aż do 1935 r. wtedy to przekształcono go w muzeum, natomiast od 2020 r. ponownie funkcjonuje jako meczet. Jej wyjątkowość polega na tym, że kopuła dachu pierwotnie szeroka na 33 metry jest największą ceglaną kopułą w historii, która podparta została tylko z czterech stron.
W 558 r. w wyniku trzęsienia ziemi kopuła częściowo zawaliła się, po czym budynek przebudowano na mniejszy. Z kolei na początku XIII w. została splądrowana przez krzyżowców i Wenecjan podczas IV krucjaty. Po zdobyciu przez Turków Konstantynopola w XV w. dobudowano minarety, a bizantyjskie mozaiki wybielono lub przykryto tynkiem. Dopiero gdy obiekt przekształcono w muzeum nastąpił stopniowy proces renowacji zachowanych mozaik. Obecnie Hagia Sophia jest wraz z innymi budynkami na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. Mimo że wejście jest bezpłatne, kolejka ciągnie się przez cały plac. Na szczęście posuwa się dość sprawnie i czas oczekiwania nie jest taki długi. Nam zajęło to około 20 minut.
Co warto zobaczyć w Stambule? – Błękitny Meczet
Meczet Sułtana Ahmeda zwany Błękitnym Meczetem pochodzi z początku XVII w. Młody sułtan Ahmed I miał ambicję, aby stworzyć budowlę, która przyćmi stojącą w pobliżu Hagię Sofię. Budowla jest wyłożona ponad 21 tysiącami ręcznie robionych kafelek pochodzącymi z Izniku w Anatolii, charakteryzującymi się niebieską barwą. Sam sułtan ciężko pracował przy wznoszeniu meczetu jako zwykły robotnik.
Niestety nie udało nam się wejść do środka, gdyż obiekt był w trakcie remontu. Za to weszliśmy do mauzoleum, gdzie spoczywa sułtan Ahmed I wraz z żoną i inni przedstawiciele Imperium Osmańskiego, łącznie 36 osób. Mauzoleum wzniesiono po śmierci sułtana Ahmeda I i jest on częścią kompleksu Błękitnego Meczetu.
Co warto zobaczyć w Stambule? – Muzeum Cysterny Bazyliki
Kilka kroków dalej od hipodromu znajduje się Muzeum Cysterny Bazyliki (Saryi Yerebatan), które zbudował wschodniorzymski cesarz Justynian I w VI w. Podziemna cysterna wzniesiona na 336 kolumnach stoi w miejscu dawnej Bazyliki Stoa. Ogromny budynek o wymiarach 140 m. długości i 70 m. szerokości, będący w stanie pomieścić 80 tys. m3 wody przez setki lat dostarczał wodę do Wielkiego Pałacu, otaczających go budynków i nie tylko.
Kolumny wspierające cysternę nie są jednolite. Wiele z nich sprowadzono z różnych miejsc i ponownie wykorzystano. Największym zainteresowaniem cieszą się dwie, u których podstaw widnieją wizerunki Meduz. Inna kolumna swoim zdobieniem przypominająca łzy uważana się, że poświęcona jest pamięci niewolników, którzy zginęli w trakcie budowy. Jednak wbrew temu przekonaniu Kolumna Łez przedstawia pień drzewa. Wstęp jest płatny, w kolejce również trzeba swoje odstać, dlatego im wcześniej zdecydujemy się na zwiedzanie, tym krótszy czas oczekiwania.
Co warto zobaczyć w Stambule? – Rejs po cieśninie Bosfor
Powyższe obiekty zwiedzaliśmy w pierwszym dniu naszego pobytu w Stambule. Było już późne popołudnie, a pogoda dopisywała, więc zdecydowaliśmy się na rej po Bosforze. Wycieczka trwała około półtorej godziny w cenie 100 lir za osobę. Płynąc wzdłuż linii brzegowej, mogliśmy oglądać wiele ciekawych zabytków i budowli, do których nie zdążylibyśmy dotrzeć w trakcie naszego pobytu w tym mieście. Rejs uzmysłowił nam również jak ogromny i rozległy jest Stambuł.
Pałac Dolmabahce
Widzieliśmy między innymi Pałac Dolmabahce zbudowany w XIX w. jako pierwszy pałac w europejskim stylu przez sułtana Abdulmecida I. Pełnił on funkcję centrum administracyjnego Imperium Osmańskiego i miał robić duże wrażenie na zagranicznych gościach. Z pewnością tak było, bo przeznaczona na budowę i wyposażenie pałacu równowartość 35 ton złota sprawiła, że kompleks przytłaczał swoim przepychem.
Pałac Ciragan i meczet Ortakoy
Dalej widzimy dawny osmański Pałac Ciragan, który obecnie jest luksusowym hotelem. Apartament Sułtana jest jednym z najdroższych apartamentów hotelowych na świecie. Pałac został zbudowany przez sułtana Abdulaziza w miejscu starego, a jego budowa i urządzanie trwała do 1872 r. Jest to ostatni przykład budowli z okresu, kiedy sułtani budowali własne pałace, a nie zajmowali już tych po swoich przodkach. W 1910 r. budowla spłonęła. Nienaruszone zostały tylko zewnętrzne ściany z kolorowego marmuru. W 1987 r. zrujnowany pałac kupiła i przekształciła na pięciogwiazdkowy hotel japońska korporacja.
Tuż pod Mostem Bosforskim (Most Męczenników 15 lipca) znajduje się z tętniący życiem plac Ortakoy z jednym z ładniejszych meczetów zbudowanym w XIX w. przez sułtana Abdulmecita I.
Twierdza Rumelska i Piękna Forteca
W pobliżu kolejnego mostu znajduje się Twierdza Rumelska (Rumeli Hisari). W połowie XV w. podczas przygotowań do oblężenia Konstantynopola sułtan Mehmed II kazał wybudować kompleks fortec w najwęższym miejscu cieśniny Bosfor. Twierdzę wzniesiono zaledwie w trzy miesiące, a po zdobyciu miasta służyła jako więzienie. W 1953 r. w 500-letnią rocznicę zdobycia Konstantynopola Twierdzę Rumelską odrestaurowano i od tego czasu pełni funkcję muzeum.
Przy moście statek zakręca i teraz płyniemy wzdłuż azjatyckiej strony Stambułu. Widzimy kolejną twierdzę to Piękna Forteca (Anadolu Hisari). Została ona zbudowana pod koniec XIV w. przez sułtana Bajazyda I Błyskawicę, który przygotowywał atak na Konstantynopol. Forteca do XIX w. była więzieniem. W latach 90-tych ubiegłego stulecia odrestaurowano obiekt i obecnie jest tu muzeum.
Pawilon Kucuksu i Pałac Beylerbeyi
Dalej widzimy kolejny piękny budynek to Pawilon Kucuksu, który jest jednym z pawilonów zaokrętowania sułtanów nad brzegiem Bosforu. Ukończony w połowie XIX w. nie służył do stałego pobytu, a jedynie krótkoterminowego odpoczynku sułtanów.
W długim XIX-wiecznym budynku z dwiema wieżami mieści się Akademia Obrony Narodowej Szkoła Języków Obcych Kampus Kuleli. Wcześniej funkcjonowała jako liceum wojskowe. Tutaj kandydaci na oficerów odbywają przez rok naukę języka obcego.
Pałac Beylerbeyi to XIX-wieczny budynek we francuskim stylu neobarokowym wybudowany z polecenia sułtana Abdulaziza. Kompleks złożony z pałac ogrodu i dodatkowych budynków służył sułtanom jako letnia rezydencja, a także gościł liczne zagraniczne osobistości. Obecnie w pałacu mieści się muzeum.
Wieża Dziewicza
Na koniec mijamy średniowieczną Wieżę Dziewiczą zbudowaną na niewielkiej wysepce na cieśninie Bosfor bliżej azjatyckiej części Stambułu. W przeszłości wieża miała wiele zastosowań, między innymi służyła jako zamek, punkt obronny, urząd celny, magazyn, latarnia morska i zbiornik wodny. Do niedawna mieściła się tam restauracja, czy dalej tak będzie nie wiadomo, gdyż przeprowadzany jest remont. Jest to jeden z symboli miasta owiany wieloma legendami.
Co warto zobaczyć w Stambule? – Pałac Topkapi
Kolejnego dnia z samego rana ruszamy do Pałacu Topkapi, jednego z największych muzeów pałacowych na świecie. Wkrótce po podboju Konstantynopola Mehmed Zdobywca rozpoczął pierwszą fazę budowy pałacu w połowie XV w. Przez cztery stulecia była tu siedziba Imperium Osmańskiego, aż do II połowy XIX w. do czasu, gdy sułtan Abdulmecid I przeniósł główną rezydencję i centrum administracyjne do Pałacu Dolmabahce.
Pałac położony jest na wzgórzu z widokiem na Bosfor i miasto. Składa się z czterech dziedzińców. Pierwszy dziedziniec był dostępny dla szerszego grona. Wchodziło się tam przez Bramę Cesarską, przy której wznosi się XVIII-wieczna rokokowa Fontanna Sułtana Ahmeda I. Za bramą znajdują się ogrody pałacowe i pierwszy zbudowany w mieście kościół bizantyjski z IV w. W czasach osmańskich służył jako arsenał i magazyn. Obecnie w jego wnętrzu odbywają się koncerty muzyki klasycznej.
Drugi dziedziniec prowadził między innymi do rozległego haremu połączonego z Wieżą Sprawiedliwości, skarbca z kolekcją broni i zbroi. Oprócz tego w jednej ze sal Komnaty Rady Cesarskiej znajduje się zbiór zegarów pałacowych oraz kuchnie pałacowe z przyborami osmańskimi i kolekcją chińskiej porcelany.
Do trzeciego dziedzińca wchodzi się przez Bramę Błogości. To miejsce szczególnie strzeżone było domem sułtana. Tutaj w sali audiencyjnej władca przyjmował wszystkie ważne osobistości i urzędników. Dalej znajduje się pomieszczenie z relikwiami religijnymi i drugi skarbiec ze słynnym sztyletem Topkapi.
Czwarty dziedziniec wyposażony jest w wiele bogato zdobionych pawilonów, tarasów i ogrodów. Z tego miejsca roztacza się rozległy widok na Bosfor i miasto. Zwiedzanie kompleksu pałacowego zajęło nam prawie cztery godziny, choć z pewnością można to zrobić znacznie szybciej. Warto odwiedzić muzeum tuż po otwarciu, gdy nie ma jeszcze tłumów.
Park Gulhane
Obok Pałacu Topkapi znajduje się Park Gulhane, który kiedyś należał do zewnętrznych ogrodów pałacu. Jest to jeden z największych parków miejskich, który udostępniono dopiero w 1912 r. W kwietniu podczas Festiwalu Tulipanów park ozdobiony jest milionami tulipanów i innych kwiatów, tworząc kolorowy dywan. Obok głównego wejścia na murze znajduje się okrągły pawilon Alay Kosku, z którego sułtani obserwowali parady, procesje i egzekucje. Obecny pawilon pochodzi z początku XIX w., kiedy to został odrestaurowany z polecenia sułtana Mahmuta II.
Co warto zobaczyć w Stambule? – Plac Taksim i ulica Istiklal
Po chwili odpoczynku jedziemy na Plac Taksim, to jedno z popularniejszych miejsc w Stambule. W czasach osmańskich znajdował się tu zbiornik wodny, który rozprowadzał wodę do pozostałych dzielnic. Stąd też nazwa placu „taksim” co oznacza dzielić. Na środku znajduje się potężny Pomnik Republiki ukończony w 1928 r. Otaczają go tory tramwajowe, po których kursuje zabytkowy czerwony tramwaj T2. Ta nostalgiczna linia biegnie od placu Taksim do Tunel wzdłuż ulicy Istiklal, którą chcemy się przespacerować.
Zamknięta dla ruchu kołowego, tętniąca życiem wręcz zatłoczona, handlowa ulica Istiklal jest rajem dla kupujących. Jest tu wszystko od galerii po wszelakie marki światowe, bary restauracje, sklepy z pamiątkami i stoiska z wyciskanym świeżym sokiem z owoców. Wszystko, aby poczuć zapach Stambułu. Przechodzimy obok wielkiej bramy prowadzącej do budynku liceum Galatasaray, szkoły, która jest najstarszą placówką oświatową w Turcji, sięgającą aż XV w.
Co warto zobaczyć w Stambule? – Wieża Galata
Dalej kierujemy się w stronę wieży Galata. Ta 67-metrowa budowla pochodząca z XIV w. jest jedną z najstarszych wież na świecie. Pierwszą wieżę w tym miejscu wybudowano już w VI w. za panowania cesarza Justyniana I. Wielokrotnie odnawiana i wykorzystywana do różnych celów, jest ona jednym z bardziej znanych zabytków w mieście. Dodatkowo z wieżą związana jest pewna XVII-wieczna legenda. W tym okresie prawdopodobnie żył pewien muzułmański uczony, który za pomocą sztucznych skrzydeł przemierzył cieśninę Bosfor i wylądował po jej azjatyckiej stronie. Na szczycie wieży znajduje się taras widokowy zapewniający 360-stopniową panoramę miasta. Oprócz tego restauracja, muzeum i sklep z pamiątkami.
Co warto zobaczyć w Stambule? – Wielki Bazar
Następnego dnia wybraliśmy się na Wielki Bazar. Ze względu na deszczową pogodę spacer pomiędzy zadaszonymi sklepami wydał się sensowną opcją. Dodatkowo jest on integralna część historycznego Stambułu. Wielki Bazar jest jednym z najstarszych na świecie i największym zadaszonym bazarem. Skupia około cztery tysiące sklepów z tak różnorodnymi produktami, jakie można sobie wyobrazić.
W tym miejscu już okresie Bizancjum kupcy sprzedawali swoje towary, ale dopiero w XV w. po zdobyciu przez Turków Konstantynopola sułtan Mehmed Zdobywca rozkazał zbudowanie dwóch hal dla jubilerów i antykwariuszy, a po jakimś czasie pojawiały się kolejne sklepiki. Bazar przetrwał 11 pożarów i dwa trzęsienia ziemi. Po każdym z nich był odbudowywany i powiększany, a obecny kształt pochodzi z XIX w. Spacerując po bazarze, możemy usłyszeć pozdrowienia w wielu językach, a targowanie się przy zakupach jest tutaj tradycją.
Co warto zobaczyć w Stambule? – Akwedukt Walensa
Gdy przestało padać, poszliśmy zobaczyć Akwedukt Walensa przy bulwarze Ataturka (Ataturk Bulvari). Ta monumentalna budowla dostarczała wodę do miasta w czasach rzymskich, bizantyjskich i osmańskich. Wzniesiony w IV w. przez cesarza Walensa w późniejszym okresie był rozbudowywany i odnawiany. Jego długość sięgała 971 m. przy wysokości dochodzącej do 29 m. Woda do miasta płynęła podziemnymi kanałami i dalej akweduktem pomiędzy wzgórzami. Cały system wodno-kanalizacyjny miał około 250 km długości. Spływającą wodę magazynowano w podziemnych cysternach między innymi Cysternie Bazyliki.
Azjatycka strona Stambułu
Ostatniego dnia wybraliśmy się na azjatycką stronę Stambułu kolejką Marmaray. Kilkanaście minut i byliśmy już po drugiej stronie Bosforu. Niestety momentami padało, więc nasza wycieczka nie była tak długa, jak planowaliśmy. Odwiedzamy lokalny bazar. Kupujemy pamiątki i próbujemy różnych smakołyków. Stwierdzamy również, że po tej stronie Bosforu jest znacznie taniej. Naszym celem była ulica Icadiye w dzielnicy Kuzguncuk z jej zabytkowymi drewnianymi domkami z wykuszami.
Warto wspomnieć, że ta część Stambułu była ostatnim przystankiem Żydów przed ich powrotem do swojej ojczyzny. Część z nich pozostała, tworząc obok chrześcijan i muzułmanów zgodną społeczność. Większość starych domów, które dodają uroku okolicy, zostały już odrestaurowane. W ich wnętrzach mieszczą się kawiarnie i małe sklepiki. Wzdłuż ulicy rosną ogromne platany, które w upalne dni dają przyjemny cień. Jest tu nostalgicznie i błogo, spokojniej niż po europejskiej stronie. Odwiedzamy jedną z kawiarni, aby napić się kawy i spróbować pysznych deserów. Na koniec idziemy nad Bosfor, spacerujemy wzdłuż jej brzegów, obserwując wędkarzy łowiących ryby.
Co warto spróbować w Stambule?
Z pewnością różnych wersji kebaba, ale także przekąsek podawanych w okienkach, kukurydzy, kasztanów, pysznych słodkości, tureckiej kawy, soku wyciskanego z owoców (w szczególności z granatów) i dobrej herbaty.
Na co uważać w Stambule?
Z pewnością na kieszonkowców, choć nikt z naszej sześcioosobowej ekipy nie został okradziony. Jeszcze przed wyjazdem natknęłam się na wiele informacji, aby uważać, zabezpieczyć i chronić podczas zwiedzania i zakupów nasze pieniądze i dokumenty. Jeżdżąc komunikacją miejską staraliśmy się stać blisko siebie i obserwować najbliższe otoczenie.
Warto zwrócić uwagę szczególnie, gdy podróżujemy w większym gronie, jak się zachować, gdy nie wszyscy z nas zdążą wsiąść do metra lub innego środka komunikacji. Na wielu stacjach metra panuje tłok, kursują też składy bezzałogowe i może się zdarzyć, że drzwi zamkną nam się przed nosem i metro odjedzie z naszymi towarzyszami. Doświadczyliśmy tego. W tak dużej aglomeracji warto przedyskutować ten temat wcześniej, aby oszczędzić sobie stresu.
Spotkaliśmy się też z sytuacją, o której wcześniej czytałam, że pucybut niby przypadkiem upuścił przy nas szczotkę do butów. Miało to na celu, aby któreś z nas podniosło ją, a on w ramach wdzięczności wyczyści buty, żądając potem zapłaty. Wiedząc jak się zachować, nikt z nas nie zareagował.
Przy próbach zachęcania do kupna, czy wejścia do restauracji z uśmiechem odpowiadaliśmy, że może później lub innym razem. Czasami skutkowało to nienachalną wymianą kilku zdań.
To tylko kilka miejsc, które odwiedziliśmy w ciągu czterech dni, będąc w Stambule. Zamiast rejsu na Wyspy Książęce wybraliśmy rejs po Bosforze jako naszym zdaniem atrakcyjniejszą opcję, pozwalającą więcej zobaczyć. Stambuł to miasto dostarczające wielu emocji i doznań. Tych pozytywnych jak zapachy, smaki, kontakt z historią i kulturą. Koty i psy czujące i poruszające się tak swobodnie w tej zatłoczonej aglomeracji. Są też te negatywne jak zgiełk, bałagan, wszechobecne klaksony i krzyki, które szczególnie można zaobserwować w tych mniej turystycznych miejscach.